معدن الجواهر (کتاب)

این کتاب با نام کامل «معدن الجواهر و ریاضة الخواطر» کتابی است از محمد بن علی کراجکی (م ۴۴۹ هـ.ق) و مشتمل است بر آداب، حِکم و سخنان پیامبر اسلام و ائمه اطهار علیهم‌السلام و سخنان دیگر پیامبران الهی، حکما و زهاد.

معرفی مؤلف

ابوالفتح محمد بن علی کراجکی در قرن چهارم هجری، قرن شکوفایی علم و دانش در سرزمین‌های اسلامی به دنیا آمد. او از درخشان‌ترین چهره‌های علمی نیمه اول قرن پنجم و معاصر با شیخ طوسی است. او اندیشمندی بزرگ، فقیه، اصولی، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس، ادیب و آگاه به علوم حدیث، فلسفه، کلام، نحو، اخلاق، تاریخ، رجال، تفسیر و طب بوده و بیش از هشتاد تألیف با ارزش دارد. شهید اول از وی تعبیر به علامه می‌کند.

از اساتید او می توان شیخ مفید، سید مرتضی، ابویعلی جعفری، شیخ طوسی، ابن شاذان قمی را نام برد. روضة العابدین و نزهة الزاهدین، کنزالفوائد، الرساله الناصریه، التلقین لاولاد المؤمنین از آثار اوست.

محتوا و سبک کتاب

این کتاب به سبک کتاب «خصال» شیخ صدوق است. مؤلف در این کتاب روایات و مطالبی که اعداد در آن‌ها بکار رفته را به ترتیب از یک تا ده آورده است. مثلا سخنانى که درباره عدد یک است در یک بخش و سخنانى که درباره عدد دو است در بخش دیگر و... .

نکته دیگر این که در این کتاب ابتدا سخنان پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و سپس سخنان ائمه علیهم‌السلام و بعد از آن سخنان دیگر پیامبران الهی و در آخر، سخنان شخصیت‌های اسلامی یا برخی از فلاسفه و حکمای گذشته آمده است.

این کتاب از لحاظ ادبی یک اثر بسیار ارزشمند و قابل توجه است که بسیاری از موضوعات اخلاقی را جمع‌آوری نموده و با سبکی بسیار زیبا انسان را با سخنان گرانبهای پیامبران و اولیای الهی و انسان‌‌های برجسته و اندیشمندان بزرگ آشنا می‌سازد.

روایات این کتاب مرسله بوده و مؤلف برای کم‌شدن حجم آن به اسناد روایات اشاره نکرده تا بتواند حجم گسترده‌تری از سخنان ارزشمند بزرگان دین و دانش را در این کتاب کوچک جمع‌آوری نماید. علاوه بر آن، روایات این کتاب در بسیاری دیگر از منابع معتبر روایی موجود می‌باشد و متن روایات نیز، خود بهترین شاهد بر ارزش و اعتبار آن است.

شیخ عباس قمی این کتاب را به فارسی ترجمه کرده و با نام نزهة النواظر به چاپ رسانده است. این کتاب از جمله کتاب‌های اخلاقی و تربیتی است که می‌تواند در تزکیه نفس و خودسازی مؤثر باشد.

وضعیت نشر

کتاب معدن الجواهر به وسیله استاد سید احمد حسینی تحقیق و تصحیح شده و توسط انتشارات کتابخانه مرتضویه تهران در سال ۱۳۹۴ هجری قمری در یک جلد به زبان عربی چاپ شده است. در آغاز کتاب نیز مقدمه‏ اى درباره کتاب و مؤلف آمده است.

این چاپ از روى نسخه‏ اى در کتابخانه حضرت آیت الله نجفى مرعشى، که تاریخ نگارش آن ۹۰۲ هجرى و به خط على بن حسین بن على بن حسین صائم حسینى مى ‏باشد، تصحیح و تحقیق شده است. در آخر این چاپ چند فهرست نیز آمده که عبارتند از:

۱- فهرست آیات قرآن‏ ۲- فهرست أعلام‏ ۳- فهرست موضوعات‏ ۴- فهرست مصادر تحقیق‏.

منابع

• نرم افزار جامع الاحادیث، بخش کتابشناسی کتاب.
• حافظ فرزانه، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه، سایت اندیشه قم.

متن کتاب

معدن الجواهر و ریاضة الخواطر